Rodzaje gruźlicy

pierwotna - przebiega bezobjawowo. U części chorych pojawiają się objawy przypominające grypę, które samoistnie ustępują, ale często pozostają powiększone węzły chłonne. Po kilku miesiącach może dojść do samowyleczenia. Dowodem przebytej gruźlicy będą widoczne na zdjęciu RTG zwapnienia płuc.

prosówkowa - jest jedną z najcięższych postaci choroby. Rozwija się wskutek rozsiewu prątków, które wraz z krwią docierają do wszystkich organów. Nazwa jest związana z kształtem ognisk gruźliczych (guzków) tworzących się w poszczególnych organach i przypominających ziarna prosa. Może się rozpocząć od wysokiej gorączki, duszności, a nawet niewydolności oddychania, bólów głowy lub przebiegać podstępnie – ze stanami podgorączkowymi i szybką utratą wagi. Chory musi trafić do szpitala.

 

popierwotna jest skutkiem uaktywnienia się prątków, które przetrwały w organizmie w stanie uśpienia. Z reguły zajmuje płuca, ale może się też objawić w innych narządach: układzie oddechowym, moczowo-płciowym lub nerwowym, a także w kościach, stawach i osierdziu.

 

pozapłucna - dotyka 5 proc. zakażonych. Najczęściej zajmuje węzły chłonne (niebolesne powiększenie), układ moczowy (atakuje nerki), kości i stawy (dochodzi do tzw. złamań kompresyjnych), osierdzie (częste bóle za mostkiem i utrata masy ciała).

Gruźlica płuc

Zajęcie płuc nie zawsze powoduje objawy. Najczęściej chorzy skarżą się na przewlekły (trwający dłużej niż 8 tygodni) kaszel. Ma on różne nasilenie, początkowo zwykle niewielkie, z czasem staje się bardziej dokuczliwy. We wczesnym okresie choroby kaszel ma zwykle charakter suchy (bez odkrztuszania plwociny). W bardziej zaawansowanej gruźlicy chorzy często odkrztuszają śluzową (białawą) lub ropną (żółtą) plwocinę. U niektórych chorych w plwocinie znajduje się krew, a w zaawansowanej gruźlicy płuc krwioplucie może być obfite. U pacjentów z rozległymi zmianami w płucach może występować duszność. U chorych ze znacznie osłabioną odpornością może rozwinąć się gruźlica prosówkowa – bakterie rozsiewają się drogą krwi, powodując drobne zmiany (o wyglądzie ziarna prosa, stąd nazwa) w całych płucach oraz w innych narządach. Choroba objawia się wysoką gorączką i dusznością.

Najczęstsze obecnie postaci gruźlicy pozapłucnej to:

Gruźlica opłucnej. Opłucna to błona pokrywająca powierzchnię płuca i wyścielająca od wewnątrz klatke piersiowej. Jama opłucnej to przestrzeń między płucną a ścianą klatki piersiowej. W prawidłowych warunkach znajduje się w niej ślad płynu, który ułatwia ruchy płuc w czasie oddychania. Zajęcie opłucnej przez chorobę powoduje najczęściej gromadzenie się w jamie opłucnej różnej ilości płynu, czasami może to być nawet kilka litrów. W przeciwieństwie do wielu innych postaci gruźlicy, zajęcie opłucnej często powoduje ostre objawy – gorączkę, duszność, kaszel i ból w klatce piersiowej, nasilający się przy oddechu. Ta postać gruźlicy stosunkowo często występuje u osób młodych.

Gruźlica kości i stawów. Najczęściej dotyczy kręgosłupa. Objawy początkowo są bardzo mało nasilone, dominują bóle zajętych stawów i ograniczenie ich ruchomości. Gruźlica kręgosłupa może prowadzić do złamania kręgosłupa. U chorego dochodzi do tzw. kompresyjnych złamań uszkodzonych kręgów lędźwiowych i dolnych piersiowych (u dzieci tylko piersiowych). Często pojawia się wtedy garb na plecach. Wokół ognisk gruźliczych tworzą się ropnie nazywane zimnymi, bo nie towarzyszą im charakterystyczne dla stanu zapalnego obrzęki, bóle, zaczerwienienie, wysoka temperatura. Przy wczesnym rozpoznaniu wystarczają leki, później konieczne bywa leczenie chirurgiczne, niekiedy nawet amputacja (fragmentu kości lub całej kończyny).

 

Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ciężka choroba występująca w Polsce na szczęście rzadko, głównie u dzieci. Początkowo objawia się uczuciem senności i zmęczenia, któremu może towarzyszyć stan podgorączkowy. Zaburzenia świadomości postępują, pojawia się ból głowy, nudności, wymioty, a niekiedy objawy porażenia nerwów czaszkowych.

Gruźlica układu moczowego (najczęściej nerek) - bardzo niebezpieczna, bo długo nie daje żadnych objawów. Pierwszym jest krwiomocz, ból przy oddawaniu moczu i pieczenie w cewce moczowej, ale to oznacza, że prątki zaatakowały już cały układ. Finałem takiego zakażenia jest śmierć spowodowana niewydolnością nerek.

 

Gruźlica węzłów chłonnych - objawia się powiększeniem węzłów chłonnych w okolicy szyi i nad obojczykami. Węzły powiększają się, ale nie są bolesne. Po pewnym czasie trwania choroby węzły stają się miękkie i mogą tworzyć się przetoki (zawartość zmienionego chorobowo węzła przebija się przez skórę i powstaje otwór, którym wydobywa się treść ropna). Nieleczona prowadzi do rozmiękczenia węzłów i tworzenia się w uszkodzonej skórze pęknięć, które po zagojeniu się pozostawiają widoczne blizny. Tę postać choroby pomoże rozpoznać biopsja. Jeśli nie poda się antybiotyku, zarazki gruźlicy będą się szybko rozprzestrzeniały po całym organizmie.

Gruźlica osierdzia - zaczyna się od podwyższonej temperatury i spadku wagi. Dość szybko pojawiają się bóle za mostkiem, przyspieszona akcja serca, duszności oraz obrzęki nóg i rąk. Dlatego ta postać gruźlicy jest mylona z zawałem. Jeżeli nie zostanie rozpoznana, po kilku latach może się zakończyć tragicznie.

 

Gruźlica skóry jest jedną z postaci gruźlicy pozapłucnej. Gruźlica skóry może występować jako samodzielna choroba, może też towarzyszyć gruźlicy płuc lub innych narządów wewnętrznych.

Gruźlica skóry to choroba przewlekła, przyjmująca wiele postaci. W zależności od rodzaju może dawać różne objawy. Zakażenie rozprzestrzenia się za pomocą dróg krwionośnych, chłonki (czyli limfy) lub przez bezpośrednią styczność z osobą chorą.

Gruźlica wrzodziejąca skóry  może przyjąć jedną z trzech postaci:

gruźlica wrzodziejąca pierwotna, tzw. skórny zespół pierwotny - w miejscu wniknięcia zarazka wytwarza się owrzodzenie oraz powiększają się okoliczne węzły chłonne; dotyka niemowlęta i małe dzieci, które pierwszy raz zetknęły się z gruźlicą;

gruźlica wrzodziejąca z nadkażenia to owrzodzenie na podłożu naciekowym, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, atakuje osoby o bardzo dużej odporności, które uległy groźnej infekcji;

gruźlica wrzodziejąca z samonadkażenia to owrzodzenia pojawiające się na błonie śluzowej jamy ustnej, wardze, ujściu cewki moczowej i skórze w okolicy odbytu; pojawia się u osób z ciężką rozpadową gruźlicą narządów wewnętrznych.

 

Gruźlica rozpływna skóry - objawem są zmiany skórne najczęściej zlokalizowane w okolicach podżuchwowych i z boku szyi, u dzieci czasem powyżej kącika ust, w okolicy pachwin, mostka lub pośladków. Wykwity skórne prowadzą do powstawania przetok, z czasem powstają rozległe blizny.

 

Gruźlica liszajowata skóry - objawem jest symetryczny, niebolesny ani nieswędzący wysiew drobnych, różowych grudek, skupiających się lecz nie zlewających się ze sobą. Pojawia się w następstwie działania toksyn, pochodzących z rozpadłych prątków w ogniskach gruźliczych w narządach wewnętrznych. Występuje u osób w dobrym stanie ogólnym, czasem po próbie tuberkulinowej lub w toku leczenia przeciwgruźliczego.

 

Gruźlica toczniowa (toczeń gruźliczy, wilk) - najczęstsza gruźlica skórna, charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem z licznymi nawrotami. Zmiany skórne mają postać miękkich, żółtawobrunatnych guzków toczniowych. Ppozostawia po sobie owrzodzenia, które bliznowacieją, a po latach - jako późne powikłanie - może rozwinąć się rak kolczystokomórkowy skóry.

Gruźlica brodawkująca skóry - zmiana często początkowo przypomina zwykłą brodawkę, ale ma naciek zapalny u podstawy i dość szybko rośnie, powodując rozległe zniekształcenia, tej postaci gruźlicy skóry może towarzyszyć stan zapalny sąsiednich naczyń i węzłów limfatycznych.

 

Gruźlica guzkowo-zgorzelinowa skóry to pojawiające się najczęściej na wyprostnych częściach kończyn - rozsiane na skórze, liczne wykwity guzkowe, które często ulegają martwicy i tworzą owrzodzenia. Cechuje się nadmiernie silną reakcją na tuberkulinę.

 

Gruźlica prosówkowa skóry daje gwałtowne objawy: pogarsza się stan ogólny chorego, pojawiają się różne wykwity skórne (grudki, guzki ulegające rozpadowi, zmiany krwotoczne) rozsiane na powierzchni całej skóry. Pojawia się w wyniku uogólnionego, krwiopochodnego wysiewu prątków gruźlicy do skóry.

 

Leczenie każdej z postaci gruźlicy skóry jest bardzo trudne - kuracja antybiotykowa może trwać nawet przez wiele miesięcy. Sposób leczenia zależy również od tego, czy gruźlicy skóry towarzyszy gruźlica narządowa, węzłowa lub układu kostnego. Zazwyczaj stosuje się leczenie skojarzone typowymi lekami przeciwprątkowymi - izoniazydem, rifampicyną i etambutolem - by zmniejszyć ryzyko uodpornienia się bakterii na dany antybiotyk, podaje się ich kilka jednocześnie. W przypadku, gdy stwierdza się obecność gruźlicy narządowej schemat leczenia ulega rozszerzeniu.